1570 r.: Ugoda sandomierska

[ Powrót do historii Polski ]

Porozumienie zawarte pomiędzy wyznaniami reformowanymi w I Rzeczypospolitej: luteranami, kalwinami oraz braćmi czeskimi. Nie brali w nim udziału bracia polscy (arianie). Intencją była wspólna obrona przed kontrreformacją i zaprzestanie walk między różnymi wyznaniami protestanckimi. Postanowiono uznawać wzajemnie sakramenty oraz kaznodziejów, planowano też wspólne synody. Ugodę sandomierską uważa się za pierwszy akt ekumeniczny w Europie.

9 kwietnia 1570 roku rozpoczęły się w Sandomierzu obrady synodu generalnego przy licznym udziale szlachty protestanckiej. Na synod przybyli przedstawiciele braci czeskich, konfesji augsburskiej i Kościoła reformowanego. Po dłuższych dyskusjach odrzucono i wyklęto ze społeczności protestanckiej braci polskich, ustanowiono, że każde wyznanie zachowało własną dogmatykę i obrzędowość, a tylko poświadczono sobie formalnie prawowierność.

Odtąd miano wspólnie pracować nad rozwojem wszystkich zborów w całym kraju i wzajemnie sobie pomagać i zapraszać się na synody. Stworzono projekt ustawy sejmowej, w której postulowano zrównanie prawne z katolikami. Chciano również zniesienia jurysdykcji kościelnej w odniesieniu do osób świeckich, darowania zaległych dziesięcin oraz wprowadzenia wolności wyznania. Ugoda sandomierska usiłowała po raz pierwszy wprowadzić idee protestanckiego uniwersalizmu i przygotowała grunt dla konfederacji warszawskiej.