1600 r.: Początek wojny ze Szwedami

[ Powrót do historii Polski ]

W listopadzie 1592 roku zmarł król Szwecji Jan III i koronę szwedzką odziedziczył jego syn i prawowity następca Zygmunt III Waza, od pięciu lat elekcyjny władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Unia personalna między Szwecją, Polską i Litwą stała się faktem. Zygmunt III Waza, który był katolikiem, nie wzbudzał w protestanckiej Szwecji sympatii, a jego plany przywrócenia katolicyzmu powodowały, że miał tam bardzo dużo wrogów.

W lutym 1594 roku, podczas sejmu koronacyjnego, domagał się uchwalenia wolności nabożeństw dla katolików. Odmówiono mu tego stanowczo, a nawet zagrożono utratą praw dziedzicznych do korony szwedzkiej. By tych praw nie utracić, Zygmunt III Waza potwierdził wolność wyznania luterańskiego. Przed odpłynięciem do Polski Zygmunt III Waza przekazał rządy Radzie Królestwa i swemu stryjowi księciu Karolowi Sudermańskiemu. Ten, wykorzystując poparcie niższych warstw społecznych, zaczął powiększać swoją władzę.

Jednym z głównych problemów była sprawa Estonii, którą Zygmunt III Waza obiecał przekazać Rzeczypospolitej w pacta conventa. Dopóki był królem Szwecji, nie miał najmniejszego powodu, by spełnić daną obietnicę i przekazać Estonię Polsce. Utrata korony mogła ten stan zmienić. Sejm z 1597 roku upomniał się o Estonię.

Sytuacja w Szwecji wymagała interwencji Zygmunta III Wazy, wyruszył on więc w maju 1598 roku z Warszawy do Gdańska, gdzie czekała na niego flota złożona z 85 statków. Gdy w lipcu prowadzący pertraktacje z Karolem Sudermańskim Samuel Łaski przybył z wieścią o braku ugody, król podjął decyzję, by ruszyć do Szwecji. Zanim dotarł do jej brzegów, jego stronnicy rozpoczęli walkę z Karolem. Po pokonaniu Karola pod Stegeborgiem król wdał się w niepotrzebne pertraktacje ze swym stryjem.

Karol wykorzystał ofiarowany mu czas, odbudował swe siły i 25 września pobił Zygmunta pod Linköping. Pokonany Zygmunt 30 października 1598 roku wrócił do Gdańska, jednak nigdy nie wyrzekł się swego tytułu króla Szwedów, Gotów i Wenedów. Na Sejmie z 12 marca 1600 roku król Polski ogłosił przyłączenie Estonii do Rzeczypospolitej.

Między Polską i Litwą a Szwecją zaczęła się długa seria wojen, w której sprawy dynastyczne pomieszane były z interesami gospodarczymi, politycznymi oraz ze sporami natury religijnej.