1919–1921 r.: Wojna polsko-bolszewicka
[ Powrót do historii Polski ]
Wojna pomiędzy odrodzoną Rzeczpospolitą a Rosją Sowiecką, dążącą do podboju państw europejskich i przekształcenia ich w republiki sowieckie. 16 grudnia 1918 roku, na polecenie Moskwy, została utworzona Komunistyczna Partia Robotnicza Polski (Komunistyczna Partia Polski). W programie partii było m.in. opanowanie Rad Delegatów Robotniczych, by stworzyć konkurencyjny dla rządu polskiego ośrodek władzy rewolucyjnej, który z Kongresówki i ewentualnie Galicji Zachodniej utworzyłby jedną z Republik Rad, włączoną do RFSRR.
Zalecano pogłębianie w Polsce chaosu, niespokojnych nastrojów i prowadzenie propagandy przeciwko wyborom do Sejmu i reformie rolnej. Przeciwstawiano się tworzeniu Wojska Polskiego, gdyż utrudniłoby to zwycięstwo rewolucji w Niemczech i byłoby przeszkodą dla Armii Czerwonej w „wyzwalaniu” Litwy, Białorusi i Ukrainy.
W listopadzie 1918 roku w Niemczech wybuchła rewolucja, która proklamowała republikę, a bolszewicy pragnęli uzyskać bezpośredni dostęp do granicy niemieckiej w Prusach Wschodnich, by czynnie wpływać na wydarzenia polityczne w zrewolucjonizowanych Niemczech. Marsz Armii Czerwonej na zachód rozpoczął się jeszcze zanim zdążyło się uformować Wojsko Polskie, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Pomiędzy niepodległą Polską a Rosją nie istniała żadna uznawana przez strony granica państwowa, a rząd bolszewicki w Rosji nie był uznawany na arenie międzynarodowej.
Wojna rozpoczęła się 14 lutego 1919 roku, starciem koło miasteczka Mosty niedaleko Szczuczyna, gdzie wysunięte poza wycofujące się jednostki niemieckie oddziały wojska polskiego powstrzymały dalszy marsz na zachód w ramach operacji „Cel Wisła” oddziałów Frontu Zachodniego Armii Czerwonej.
16 kwietnia 1919 roku wojska polskie rozpoczęły ofensywę i zajęły Wilno. W dniach 25 kwietnia – 8 maja rozpoczęła się ofensywa wojsk polskich i ukraińskich na Ukrainie, zdobyto Kijów. W czerwcu i lipcu 1920 roku Armia Czerwona przełamała front najpierw na Ukrainie a następnie na Białorusi i rozpoczęła marsz na Warszawę.
15 sierpnia 1920 roku odbyła się zwycięska dla Polaków bitwa warszawska, która była decydująca o zwycięstwie w całej wojnie. Dalsza część tej wojny to już tylko zwycięstwa polskie. Po zwycięskiej dla strony polskiej bitwie niemeńskiej, 12 października 1920 roku Wojsko Polskie wkroczyło ponownie do Mińska. 18 października 1920 roku weszło w życie zawieszenie broni. 18 marca 1921 roku w Rydze podpisany został traktat pokojowy, który wytyczył granicę polsko-sowiecką i do agresji ZSRS na Polskę regulował stosunki pomiędzy II Rzecząpospolitą a RFSRR, a później ZSRS.