Pamięć o Powstaniu warszawskim
[ Strona informacyjna: Powstanie warszawskie ]
[ Przyczyny ] [ Przebieg ] [ Skutki ]
[ Alianci wobec Powstania ] [ NSZ w Powstaniu ] [ Rzeź Woli ] [ Sowieci wobec Powstania ]
[ Filmy ] [ Książki ] [ Muzyka ] [ Muzeum Powstania Warszawskiego] [ Pamięć ] [ Wykłady ]
Z pewnością jednym z najważniejszych miejsc upamiętniających Powstanie warszawskie jest Muzeum Powstania Warszawskiego. Powstało ono jednak dopiero w 2004 roku. Pierwszy pomnik poświęcony Powstaniu warszawskiemu powstał w 1946 roku w Słupsku i został postawiony przez weteranów Powstania, którzy po II wojnie światowej zamieszkali w tym mieście.
Po zakończeniu II wojny światowej, od 1946 roku, komunistyczne władze blokowały wszelkie oddolne inicjatywy upamiętniania Powstania warszawskiego. Usypany w latach 1946-1950 kopiec Powstania warszawskiego pozostawał przez wiele lat zaniedbany, tak jak utworzony zaraz po wojnie Cmentarz Powstańców Warszawy. Od 1949 roku znajdujące się w Warszawie miejsca walk i egzekucji z okresu okupacji niemieckiej i Powstania warszawskiego były upamiętniane wykonanymi z piaskowca tablicami projektu Karola Tchorka lub tablicami stawianymi przez ZBoWiD.
Pomnik Małego Powstańca
Do 1954 roku uniemożliwiano uroczystości rocznicowe na kwaterze powstańczej cmentarza wojskowego na Powązkach. Dopiero w 1956 roku, na fali odwilży po śmierci Józefa Stalina, rozpoczęto dyskusję na temat potrzeby utworzenia w Warszawie Muzeum Powstania. Zaczęły też powstawać pierwsze pomniki. W 1957 roku, na Żoliborzu, odsłonięto skromny pomnik żołnierzy AK poległych w ataku na Dworzec Gdański, a w w Centralnym Parku Kultury odsłonięto Pomnik Powstańców Czerniakowa i Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego.
Plac Napoleona został przemianowany na Plac Powstańców Warszawy, na którym w 1979 roku odsłonięto płytę ku czci żołnierzy Batalionu Kiliński, walczących w tym rejonie od pierwszych godzin Powstania. W 1973 roku na Cmentarzu Powstańców Warszawy stanął Pomnik Polegli Niepokonani. W 1983 roku, z inicjatywy warszawskich harcerzy, przy zewnętrznym murze obronnym Starego Miasta odsłonięto Pomnik Małego Powstańca, który stał się jednym z najbardziej znanych miejsc upamiętniających Powstanie warszawskie.
W latach 80. walki Powstania warszawskiego zostały też upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza, napisem na jednej z tablic: „Powstanie 1 VIII – 2 X 1944”, który po 1990 roku zmieniono na: „Powstanie Warszawskie 1 VIII – 2 X 1944”. Dopiero po transformacji ustrojowej stało się możliwe pełne upamiętnienie Powstania warszawskiego. Po wieloletnich staraniach, 1 sierpnia 1989 roku na pl. Krasińskich w Warszawie odsłonięty został monumentalny pomnik Powstania warszawskiego. Z inicjatywy władz miejskich i środowisk kombatanckich odsłonięto w Warszawie szereg pamiątkowych tablic, głazów, krzyży i niewielkich pomników poświęconych poszczególnym oddziałom powstańczym lub uczestnikom Powstania.
W 2004 roku otwarte zostało Muzeum Powstania Warszawskiego, odsłonięto też pomnik Ofiar Rzezi Woli przy ulicy Leszno. 1 października 2010 roku w Pruszkowie otwarto Muzeum Dulag 121, dokumentujące historię niemieckiego obozu przejściowego Dulag 121 oraz losy mieszkańców Warszawy wypędzonych z miasta w czasie powstania 1944 roku. W 2003 roku Rada Miasta ustanowiła lokalne święto pod nazwą Dzień Pamięci Warszawy, który obchodzony jest w dzień wybuchu Powstania warszawskiego. 1 sierpnia o godzinie 17:00 uruchamiane są syreny alarmowe, a na ulicach zamiera ruch.
W 2009 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej z inicjatywy prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego ustanowił Narodowy Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego.